Օլիգոսպերմիա. պատճառները. urolog.am

Սերմնաբջիջների անբավարար քանակությունը նվազեցնում է բեղմնավորման հավանականությունը։

1 մլ բջիջներում սպերմատոզոիդների 40 մլն-ից ցածր քանակը համարվում է նորմայից քիչ՝ օլիգոսպերմիա։

Ամերիկացի մասնագետները օլիգոսպերմիայի բազմաթիվ պատճառները պայմանականորեն բաժանում են երեք դասի՝ բժշկական պատճառներ  (քրոնիկական հիվանդություններ), արտաքին (ճառագայթում, աղտոտված միջավայրեր) և անմիջական կենսակերպի հետ կապված պատճառներ (ծխախոտի, թմրանյութերի կիրառում)։

Օլիգոսպերմիայի հնարավոր պատճառներից առանձնացնում են.

Վարիկոցելե

Վարիկոցելեն ամորձու երակների վարիկոզ լայնացումն է։ Այն տղամարդու չբերության ամենահաճախ հանդիպող դարձելի պատճառներից է։ Թեև վարիկոցելեի առաջացման հստակ պատճառը հայտնի չէ, հիվանդությունը սերտորեն կապված է ամորձիների ջերմակարգավորման խանգարման հետ։  

Վարակ

Շատ վարակներ ախտաբանական փոփոխություններ են առաջացնում տղամարդու վերարտադրողական համակարգում՝ բերելով անպտղության։

Սրանց թվին են պատկանում էպիդիդիմիտը (ամորձու հավելումների բորբոքում), օրխիտը (ամորձու բորբոքում), սեռական ճանապարհով փոխանցվող հիվանդությունները (գոնորեա)։ Չնայած որոշ վարակներ կարող են բերել ամորձիների անդարձելի վնասման, հիմնականում սերմնաբջիջների արտադրությունը հնարավոր է վերականգնել։ 

Ռետրոգրադ սերմնաժայթքում

Հետադարձ (չոր) սերմնաժայթքման ժամանակ սերմնահեղուկը հակառակ ուղղությամբ է արտանետվում՝ լցվելով միզապարկ։ Հետադարձ սերմնաժայթքման պատճառները բազմաբնույթ են՝ ողնուղեղի վնասվածք, շաքարային դիաբետ, միզապարկի, շագանակագեղձի և միզուկի կրած վիրահատություններ, որոշ դեղերի ընդունում (տամսուլոզին)։

Հակասպերմալ հակամարմիններ

Հակասպերմալ հակամարմինները գրոհում են սպերմատազոիդներին՝ կապվելով պոչի կամ գլխիկի բջջային հակածինների հետ։
Իմուն համակարգը, սխալմամբ, դրանք ընդունում է որպես օտար նյութեր։ Հակասպերմալ հակամարմինների առաջացման պատճառներից է պատնեշների խախտումը, որոնք նորմայում արյունը տարանջատում են սպերմայից: Այն կարող է տեղի ունենալ քրոնիկական վարակների, վնասվածքների, վիրահատությունների, վարիկոցելեի հետևանքով։

Նորագոյացություններ

Տարբեր բարորակ և չարորակ ուռուցքներ կարող են ուղղակիորեն ազդել տղամարդու վերարտադրողական համակարգի աշխատանքի վրա կամ խանգարել կարևոր հորմոնների սինթեզը  (օրինակ՝ հիպոֆիզի հորմոնների)։ Ուռուցքների վիրահատական հեռացումը, քաղցկեղների ճառագայթային բուժումը և քիմիաթերապիան նույնպես կարող են տղամարդկանց անպտղության պատճառ լինել։

Կրիպտորխիզմ

Կրիպտորխիզմը բնածին հիվանդություն է, որի ժամանակ ամորձիները չեն իջնում ամորձապարկ՝ մնալով որովայնի խոռոչում...## կամ` աճուկային խողովակում։ Մարմնի այդ հատվածներում բարձր ջերմաստիճանը խանգարում է սպերմատոգենեզին, ինչի պատճառով կրիպտորխիզմով տղամարդիկ հաճախ տառապում են անպտղությամբ։
 
Հորմոնային դիսբալանս

Հիպոթալամուսը, հիպոֆիզը և ամորձիները ձևավորում են մեկ փոխկապակցված համակարգ, որն ապահովում է վերարտադրողության համար անհրաժեշտ հորմոնային ֆոնը։ Տվյալ համակարգի ցանկացած տարրի աշխատանքի խանգարումը կարող է դառնալ օլիգոսպերմիայի և տղամարդու անպտղության պատճառ։

Սերմնատար ուղիների արատներ

Սերմնատար ուղիների տարբեր արատները համարվում են օլիգոսպերմիայի համեմատաբար հազվադեպ պատճառներ։
Դրանց անանցանելիությունը ցանկացած մակարդակում նվազեցնում է բեղմնավորման հավանականությունը։ Վիրաբուժական միջամտությունները, տարած վարակները, զարգացման բնածին արատները, մուկովիսցիդոզը կազմում են սերմնատար ուղիների արատների պատճառների ոչ ամբողջական ցուցակը։

Քրոմոսոմային հիվանդություններ

Կլայնֆելտերի համախտանիշը, որի ժամանակ տղամարդն ավելորդ  Х-քրոմոսոմի կրող է (սովորաբար` 47 կարիոտիպ, XXY) բավականին տարածված հիվանդություն է, որը բերում է հիպոգոնադիզմի, օլիգոսպերմիայի, անպտղության, էրեկտիլ դիսֆունկցիայի։

Այս դասի մյուս հիվանդություններից   են մուկովիսցիդոզը, Կալմանի համախտանիշը և Կարթագեների համախտանիշը, որոնք նույնպես կարող են ուղեկցվել օլիգոսպերմիայով և վերարտադրողական ֆունկցիայի խանգարմամբ։

Ցելիակիա

Գլուտենային էնտերոպաթիան կամ ցելիակիան երբեմն բերում է սպերմատոզոիդների արտադրության խանգարման և տղամարդու անպտղության։ Հիվանդությումը բնութագրվում է գլուտենի նկատմամբ բարձր զգայնությամբ։ Պտղաբերությունը ցելիակիայի դեպքում կարելի է բարելավել՝ խստորեն հետևելով առանց գլուտենի սննդակարգի։

Կրիպտորխիզմ

Կրիպտորխիզմը բնածին հիվանդություն է, որի ժամանակ ամորձիները չեն իջնում ամորձապարկ՝ մնալով որովայնի...## խոռոչում կամ` աճուկային խողովակում։ Մարմնի այդ հատվածներում բարձր ջերմաստիճանը խանգարում է սպերմատոգենեզին, ինչի պատճառով կրիպտորխիզմով տղամարդիկ հաճախ տառապում են անպտղությամբ։
 
Հորմոնային դիսբալանս

Հիպոթալամուսը, հիպոֆիզը և ամորձիները ձևավորում են մեկ փոխկապակցված համակարգ, որն ապահովում է վերարտադրողության համար անհրաժեշտ հորմոնային ֆոնը։ Տվյալ համակարգի ցանկացած տարրի աշխատանքի խանգարումը կարող է դառնալ օլիգոսպերմիայի և տղամարդու անպտղության պատճառ։

Սերմնատար ուղիների արատներ

Սերմնատար ուղիների տարբեր արատները համարվում են օլիգոսպերմիայի համեմատաբար հազվադեպ պատճառներ։
Դրանց անանցանելիությունը ցանկացած մակարդակում նվազեցնում է բեղմնավորման հավանականությունը։ Վիրաբուժական միջամտությունները, տարած վարակները, զարգացման բնածին արատները, մուկովիսցիդոզը կազմում են սերմնատար ուղիների արատների պատճառների ոչ ամբողջական ցուցակը։

Քրոմոսոմային հիվանդություններ

Կլայնֆելտերի համախտանիշը, որի ժամանակ տղամարդն ավելորդ  Х-քրոմոսոմի կրող է (սովորաբար` 47 կարիոտիպ, XXY) բավականին տարածված հիվանդություն է, որը բերում է հիպոգոնադիզմի, օլիգոսպերմիայի, անպտղության, էրեկտիլ դիսֆունկցիայի։

Այս դասի մյուս հիվանդություններից   են մուկովիսցիդոզը, Կալմանի համախտանիշը և Կարթագեների համախտանիշը, որոնք նույնպես կարող են ուղեկցվել օլիգոսպերմիայով և վերարտադրողական ֆունկցիայի խանգարմամբ։

Ցելիակիա

Գլուտենային էնտերոպաթիան կամ ցելիակիան երբեմն բերում է սպերմատոզոիդների արտադրության խանգարման և տղամարդու անպտղության։ Հիվանդությումը բնութագրվում է գլուտենի նկատմամբ բարձր զգայնությամբ։ Պտղաբերությունը ցելիակիայի դեպքում կարելի է բարելավել՝ խստորեն հետևելով առանց գլուտենի սննդակարգի։

Դեղեր

Սրանց թվին են պատկանում փոխարինող թերապիան` տեստոստերոնով, անաբոլիկ ստերոիդների երկարատև...## ընդունումը, քիմիաթերապիան` քաղցկեղի ժամանակ, որոշ հակասնկային և հակաբակտերիալ, հակախոցային պատրաստուկները, սիրտ-անոթային և ուրոլոգիական հիվանդությունների բուժման համար կիրառվող դեղերը։

Վնասվածքներ և վիրահատություններ

Որոշ վիրահատական միջամտություններ ավարտվում են սերմնահեղուկի արտադրության և սերմնաժայթքման խանգարմամբ (ամորձիների, միզուկի և շագանակագեղձի վիրահատություններ, որովայնի խոռոչի օրգանների բարդ վիրահատություններ, ողնուղեղի նյարդավիրաբուժական միջամտություններ, ուռուցքների մասնահատում) ։

Արտադրական թույներ

Բենզոլի ածանցյալների, տոլուոլի, քսիլոլի, հերբիցիդների, պեստիցիդների, օրգանական լուծիչների քրոնիկական ազդեցությունը, ինչպես նաև կենցաղում և արտադրության մեջ կիրառվող պլաստիկը և լաքաներկանյութերը  հաճախ տղամարդու անպտղության պատճառ են։

Ծանր մետաղներ

Կապարը, կադմիումը, մկնդեղը կարող են օլիգոսպերմիա առաջացնել։

Ճառագայթում

Իոնիզացնող ճառագայթումը նվազեցնում է սերմնահեղուկի արտադրությունը և բջիջներում բազմաթիվ անոմալիաներ է առաջացնում։ Միանվագ հզոր ճառագայթումից հետո պտղաբերությունը կարող է վերականգնվել մի քանի տարի անց, եթե դա ընդհանրապես հնարավոր է։

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ